๘.เรื่องปฐมโพธิกาล

เรื่องปฐมโพธิกาล

พระศาสดา  เมื่อประทับนั่ง ณ ควงไม้โพธิพฤกษ์  ทรงเปล่งอุทานด้วยความเบิกบานพระหฤทัย  ในกาลต่อมา  พระอานนทเถระทูลถาม  จึงตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อเนกชาติสํสารํ  เป็นต้น

พระสัมมาสัมพุทธเจ้า   ประทับนั่ง ณ ควงไม้โพธิพฤกษ์  เมื่อพระอาทิตย์ยังไม่อัสดงคต  ทรงกำจัดมารและพลแห่งมารแล้ว  ในปฐมยาม  ทรงทำลายความมืดที่ปกปิดปุพเพนิวาสญาณ  ในมัชฌิมยาม  ทรงชำระทิพจักษุให้หมดจดแล้ว  ในปัจฉิมยาม  ทรงอาศัยความกรุณาในหมู่สัตว์  ทรงหยั่งพระญาณลงในปัจจยาการแล้ว  ทรงพิจารณาปัจจยาการนั้น  ทั้งในส่วนของอนุโลม และปฏิโลม  ในเวลาอรุณขึ้น  ทรงบรรลุพระสัมมาสัมโพธิญาณพร้อมด้วยมหัศจรรย์หลายอย่าง  เมื่อจะทรงเปล่งอุทาน ที่พระพุทธเจ้าทุกพระองค์จะต้องตรัส  จึงได้ตรัสพระธรรมบท  สองพระคาถานี้ว่า

อเกชาติสํสารํ
สนฺธาวิสฺสํ  อนิพฺพิสํ
คหการํ  คเวสนฺโต
ทุกฺขา  ชาติ  ปุนปฺปุนํ
คหการก  ทิฏฺโฐติ
ปุน  เคหํ  น  กาหสิ
สพฺพา  เต  ผาสุกา  ภคฺคา
คหกูฏํ  วิสงฺขตํ
วิสงฺขารคตํ   จิตฺตํ
ตณฺหานํ  ขยมชฺฌคา  ฯ

เราแสวงหาช่างทำเรือน  เมื่อไม่ประสบ
จึงได้ท่องเที่ยวไปสู่สงสาร  มีชาติเป็นอเนก
ความเกิดบ่อยๆเป็นทุกข์  แน่ะนายช่างผู้ทำเรือน
เราพบท่านแล้ว  ท่านจะทำเรือนอีกไม่ได้.
ซี่โครงทุกซี่ของท่าน  เราหักเสียแล้ว
ยอดเรือน เราก็รื้อเสียแล้ว
เพราะเราบรรลุธรรมที่สิ้นตัณหาแล้ว.