๑.เรื่องภิกษุห้าร้อยรูป

เรื่องภิกษุห้าร้อยรูป

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน   ทรงปรารภภิกษุ 500 รูป  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า    มคฺคานฏฺฐงฺคิโก เป็นต้น

ภิกษุ  500 รูป หลังจากที่ได้ตามเสด็จพระศาสดา  ไปยังหมู่บ้านแห่งหนึ่งแล้ว ก็ได้กลับมาที่วัดพระเชตวัน  ในตอนเย็น  ภิกษุเหล่านี้ได้สนทนากันเกี่ยวกับหนทางที่พวกตนเที่ยวไป  เช่น  หนทางไม่เรียบ  มีกรวด  ไม่มีกรวด  เป็นต้น   พระศาสดา  ทรงเห็นอุปนิสัยที่จะบรรลุอรหัตตผลของภิกษุเหล่านั้น  ได้เสด็จมายังที่นั้น  ประทับนั่งเหนืออาสนะที่เขาปูลาดไว้   ตรัสถามถึงเรื่องที่ภิกษุเหล่านั้นสนทนากันแล้ว  ตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย ทางที่พวกเธอพูดถึงนี้   เป็นทางภายนอก  ธรรมดาภิกษุควรสนใจเฉพาะอริยมรรค ด้วยว่า  ภิกษุเมื่อทำอย่างนั้น  ย่อมพ้นจากทุกข์ทั้งปวง”

จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  สี่พระคาถานี้ว่า

มคฺคานฏฺฐงฺคิโก  เสฏฺโฐ
สจฺจานํ  จตุโร  ปทา
วิราโค  เสฏฺโฐ  ธมฺมานํ
ทิปทานญฺจ  จกฺขุมา ฯ

บรรดาทางทั้งหลาย  ทางมีองค์ 8 ประเสริฐ
บรรดาสัจจะทั้งหลาย  บท  4  ประเสริฐ
บรรดาธรรมทั้งหลาย  วิราคะ  ประเสริฐ
บรรดาสัตว์สองเท้าทั้งหลาย  พระตถาคต ผู้มีจักษุ  ประเสริฐ.

เอโสว  มคฺโค  นตฺถญฺโญ
ทสฺสนสฺส  วิสุทธิยา
เอตัญฺหิ  ตุมฺเห  ปฏิปชฺชถ
มารสฺเสตํ ปโมหนํ ฯ

ทางนั่นเท่านั้น
เพื่อความหมดจดแห่งทัสสนะ
ทางอื่นไม่มี
เพราะฉะนั้น  ท่านทั้งหลายจงดำเนินทางนั่น
อันเป็นที่ลุ่มหลงแห่งมารและเสนามาร.

เอตมฺหิ  ตุมฺเห  ปฏิปนฺนา
ทุกฺขสฺสนฺตํ  กริสฺสถ
อกฺขาโต เว มยา  มคฺโค
อญฺญาย  สลฺลสนฺถนํ ฯ

ด้วยว่า  ท่านทั้งหลายดำเนินทางนั่นแล้ว
จักทำที่สุดแห่งทุกข์ได้
เราทราบทางเป็นที่สลัดลูกศรได้แล้ว
จึงบอกแก่ท่านทั้งหลาย.

ตุมฺเหหิ  กิจฺจมาตปฺปํ
อกฺขาตาโร  ตถาคตา
ปฏิปนฺนา  ปโมกฺขนฺติ
ฌายิโน  มารพนฺธนา ฯ

ท่านทั้งหลาย  พึงทำความเพียรเครื่องเผากิเลส
เพราะตถาคตทั้งหลาย  เป็นแต่ผู้บอก
ชนทั้งหลายผู้ดำเนินไปแล้ว  มีปกติเพ่ง   
ย่อมหลุดพ้นจากเครื่องผูกของมาร.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ภิกษุเหล่านั้น  บรรลุพระอรหัตตผล  พระธรรมเทศนา มีประโยชน์  แม้แก่บุคคลผู้ประชุมกัน.