๗.เรื่องธิดาของนายช่างหูก

เรื่องธิดาของนายช่างหูก

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในเจดีย์ชื่ออัคคาฬวะ  ทรงปรารภธิดาของนายช่างหูกคนหนึ่ง   ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อนฺธภูโต  อยํ  โลโก เป็นต้น

วันหนึ่ง  พวกชาวอาฬวี  ในคราวที่พระศาสดาเสด็จไปที่เมืองอาฬวี  ได้ทูลนิมนต์ถวายทานแล้ว  พระศาสดาเมื่อจะทรงทำอนุโมทนาในเวลาเสร็จภัตกิจ  จึงตรัสว่า  “ท่านทั้งหลาย  จงเจริญมรณสติอย่างนี้ว่า  ชีวิตของเราไม่ยั่งยืน  ความตายของเราแน่นอน  เราพึงตายแน่แท้  ชีวิตของเรามีความตายเป็นที่สุด  ชีวิตของเราไม่เที่ยง  ความตายเที่ยง  ก็มรณะอันชนทั้งหลายใดไม่เจริญแล้ว  ในกาลที่สุด  ชนทั้งหลายนั้น  ย่อมถึงความสะดุ้ง  ร้องอย่างขลาดกลัวอยู่ทำกาละ  เหมือนบุรุษเห็นอสรพิษแล้วกลัวฉะนั้น  ส่วนมรณะอันชนทั้งหลายใดเจริญแล้ว  ชนทั้งหลายนั้น  ย่อมไม่สะดุ้ง  ในกาลเป็นที่สุด  ดุจบุรุษเห็นอสรพิษแต่ไกล  แล้วเอาท่อนไม้เขี่ยทิ้งไปยืนอยู่ฉะนั้น  เพราะฉะนั้น  มรณสติอันท่านทั้งหลายพึงเจริญ”

พวกชาวบ้านอาฬวีทั้งหลาย  เมื่อฟังพระธรรมเทศนาแล้ว   ส่วนมากมัวแต่สนใจทำกิจการงานของตนๆ  ไม่สนใจนำธรรมที่พระศาสดาสั่งสอนไปปฏิบัติ  มีแต่ธิดาของนายช่างหูกวัย 16 ปีคนเดียว  ที่ฟังธรรมของพระศาสดาแล้ว มีความเข้าใจในสารัตถะ   และนำไปปฏิบัติ  หลังจากแสดงธรรมจบแล้ว  พระศาสดาก็ได้เสด็จกลับพระเชตวัน    ข้างธิดานายช่างหูกได้เจริญมรณสติอย่างต่อเนื่องเป็นเวลาสามปี   วันหนึ่ง  พระศาสดาทรงตรวจดูโลกในเวลาใกล้รุ่ง  ทรงเห็นธิดาช่างหูกนั้น  เข้ามาอยู่ในข่ายคือพระญาณของพระองค์  ทรงใคร่ครวญแล้ว ทราบว่านางจะได้บรรลุโสดาปัตติผล

จึงได้เสด็จไปที่เมืองอาฬวีเพื่อแสดงธรรมแก่นางเป็นครั้งที่สอง  เมื่อธิดาช่างหูกได้ทราบข่าวว่าพระศาสดาเสด็จมา  พร้อมด้วยภิกษุ 500 รูป  ก็มีความประสงค์จะไปฟังธรรมของพระศาสดา  แต่ขณะนั้นนางได้รับคำสั่งจากบิดาว่าให้รีบกรอด้ายให้แล้วเสร็จเพื่อจะได้นำด้ายที่กรอแล้วนั้นไปทอผ้าที่ยังทอค้างอยู่  นางจึงรีบกรอด้ายอย่างขมีขมัน  เมื่อกรอด้ายเสร็จแล้วก็จะนำด้ายหลอดนั้นไปให้บิดา  ในระหว่างทางก็ได้หยุดอยู่ที่ข้างท้ายๆของผู้คนที่กำลังฟังธรรมของพระศาสดาอยู่นั้น    ในขณะเดียวกันพระศาสดาทรงทราบว่าธิดาช่างหูกจะมาฟังธรรมของพระองค์ และหลังจากฟังธรรมแล้วนางก็จะเสียชีวิตเมื่อไปยังที่ทอผ้า  จึงเป็นเรื่องที่มีความสำคัญยิ่งที่นางจะต้องได้ฟังธรรมในช่วงที่นางจะไปโรงทอฟ้าไม่ใช่ในช่วงที่นางเดินทางกลับมา  ดังนั้น  เมื่อธิดาช่างหูกมาปรากฏตัวอยู่ข้างท้ายของผู้ฟังธรรมทั้งหลายนั้น  พระศาสดาได้จึงได้ทอดพระเนตรไปยังงนาง  เมื่อนางเห็นพระศาสดาทอดพระเนตรมาที่นางเช่นนั้น  นางก็วางตะกร้าด้ายแล้วเข้าไปถวายบังคมพระศาสดา  พระศาสดาจึงได้ตรัสถามปัญหาต่างๆกับนางและนางก็ได้ตอบปัญหาเหล่านี้ดังต่อไปนี้

1.คำถาม  :  เธอมาจากไหน   คำตอบ : ไม่ทราบ  พระเจ้าข้า
2.คำถาม :  เธอจักไป ณ  ที่ไหน   คำตอบ :  ไม่ทราบ  พระเจ้าข้า
3.คำถาม : เธอไม่ทราบหรือ คำตอบ :  ทราบ  พระเจ้าข้า
4.คำถาม : เธอทราบหรือ      คำตอบ  : ไม่ทราบ  พระเจ้าข้า

ผู้คนที่ฟังธรรมอยู่นั้น  คิดว่าธิดาช่างหูกขาดความเคารพในพระศาสดา จึงตอบปัญหาแบบวกวนพูดไม่รู้เรื่อง   เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความเข้าใจผิด  พระศาสดาจึงได้ขอให้ธิดาช่างหูกอธิบายคำตอบต่างๆนั้นอย่างละเอียด  นางจึงอธิบายว่า  พระศาสดาทราบเป็นอย่างดีแล้วว่า  นางมาจากบ้าน  แต่พระศาสดาถามในคำถามข้อที่หนึ่ง  ว่านางมาจากไหน   นางตีความหมายว่าพระศาสดาถามถึงภพภูมิในอดีตของนางก่อนจะมาเกิดในภูมิมนุษย์นี้  นางจึงตอบไปว่า  ไม่ทราบ   สำหรับปัญหาข้อที่สอง  นางตีความว่าพระศาสดาตรัสถามถึงภพภูมิในอนาคตที่นางจะไปเกิด  นางจึงตอบไปว่า  ไม่ทราบ   สำหรับคำถามข้อที่สาม  พระศาสดาคงจะหมายถึงว่า  นางรู้หรือไม่ว่าจะตายในวันหนึ่ง  นางจึงตอบไปว่า  ทราบ   ส่วนคำถามสุดท้าย  พระศาสดาคงจะหมายถึงว่า  นางจะตายเมื่อใด  นางจึงตอบไปว่า   ไม่ทราบ

พระศาสดาพอพระทัยในคำอธิบายของนาง  และได้ตรัสกับผู้มาฟังธรรมทั้งหลายว่า  “พวกท่านย่อมไม่ทราบถ้อยคำชื่อมีประมาณเท่านี้  ที่นางกุมาริกากล่าวแล้ว  เพราะเอาแต่จะจับผิดอย่างเดียวเท่านั้น  เพราะจักษุคือปัญญาของชนเหล่าใดไม่มี  ชนเหล่านั้น เป็นดุจคนตาบอดทีเดียว  จักษุคือปัญญาของชนเหล่าใดมีอยู่  ชนเหล่านั้นนั่นแล  เป็นผู้มีจักษุ”


จากนั้น  พระศาสดาจึงตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

อนฺธภูโต  อยํ  โลโก
ตนุเกตฺถ  วิปสฺสติ
สกุโณ  ชาลมุตฺโตว
อปฺโป  สคฺคาย  คจฺฉติ  ฯ

สัตวโลกนี้เป็นเหมือนคนบอด
ในโลกนี้น้อยคนจะเห็นแจ้งได้
น้อยคนจะไปสวรรค์
เหมือนนกหลุดจากข่าย มีน้อย ฉะนั้น.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง   ธิดาช่างหูกนั้น  ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล  พระธรรมเทศนามีประโยชน์แม้แก่มหาชน.

หลังจากที่ได้สนทนาธรรมกับพระศาสดาแล้ว  ธิดาช่างหูกก็ถือตะกร้าด้ายหลอดไปที่บ้านของบิดา  และได้เสียชีวิตโดยอุบัติเหตุ  โดยถูกฟืมทิ่มแทงที่หน้าอกจนถึงแก่ความตาย  และได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นดุสิต