๕.เรื่องอุบาสกคนใดคนหนึ่ง

เรื่องอุบาสกคนใดคนหนึ่ง

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในเมืองอาฬวี  ทรงปรารภอุบาสกคนหนึ่ง  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  ชิฆจฺฉา  เป็นต้น

ในวันหนึ่ง   พระศาสดา ประทับนั่งในพระคันธกุฎี  ในพระเชตวัน  ทรงตรวจดูสัตวโลกในเวลาใกล้รุ่ง  ทรงทอดพระเห็นชายเข็ญใจคนหนึ่ง  ในเมืองอาฬวี  ทรงทราบถึงภาวะสุกงอมที่จะบรรลุธรรมของชายผู้นี้   จึงได้เสด็จไปที่เมืองอาฬวี ซึ่งอยู่ห่างจากกรุงสาวัตถีราว  30 โยชน์  พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์จำนวน  500 รูป   และในวันนั้นชายเข็ญใจตั้งใจจะไปฟังธรรมของพระศาสดา  แต่เผอิญว่าโคตัวหนึ่งของเขาหายไป  เขาจึงเที่ยวตามหาโคก่อนและจะไปฟังธรรมในภายหลัง  ในขณะเดียวกันนั้น  ก็ได้มีการถวายภัตตาหารแด่พระศาสดาและพระภิกษุสงฆ์อยู่ที่บ้านหลังหนึ่งในเมืองอาฬวี  หลังเสร็จสิ้นภัตตกิจของภิกษุสงฆ์แล้ว  และประชาชนก็พร้อมที่จะฟังคำอนุโมนาของพระศาสดา   แต่พระศาสดายังไม่ทรงกล่าวอนุโมทนา  เพราะมีพระประสงค์จะทรงรอคอยชายเข็ญใจผู้นั้น   ในที่สุดชายผู้นั้นก็ได้ตามหาจนพบโคที่หายไปนั้น  แล้วรีบวิ่งออกมาที่บ้านที่พระศาสดาประทับรออยู่นั้น  พระศาสดามีรับสั่งให้จัดอาหารให้ชายเข็ญใจรับประทาน  เมื่อชายเข็ญใจนั้นรับประทานอาหารอิ่มแล้ว  พระศาสดาจึงได้ทรงแสดงอนุปุพพีกถา  และอริยสัจ 4   เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชายเข็ญใจก็ได้บรรลุโสดาปัตติผล

หลังจากนั้น  พระศาสดาพร้อมด้วยภิกษุสงฆ์ได้เสด็จกลับพระเชตวัน  ในระหว่างทาง ภิกษุทั้งหลายได้สนทนากันตั้งเป็นข้อสังเกตที่พระศาสดารับสั่งให้คนจัดอาหารให้ชายเข็ญใจรับประทานจนอิ่มก่อนแล้วจึงทรงแสดงธรรม  พระศาสดาทรงทราบความที่ภิกษุทั้งหลายสนทนากันนั้นจึงตรัสว่า   พระองค์พร้อมภิกษุสงฆ์เสด็จมาที่เมืองนี้เป็นระยะทางไกลถึง 30 โยชน์ก็เพราะทราบด้วยพระญาณว่าชายเข็ญใจจะได้บรรลุธรรม  ชายเข็ญใจหิวมาก เพราะต้องลุกขึ้นแต่เข้า ไปเที่ยวตามหาโค  หากพระองค์แสดงธรรมก็จะไม่สามารถเข้าใจและบรรลุธรรมได้  เพราะความทุกข์อันเกิดจากความหิว  จึงได้ให้เขารับประทานอาหารก่อน  “ภิกษุทั้งหลาย  ด้วยว่า  ชื่อว่าโรค  เช่นกับโรคคือความหิว ไม่มี” พระศาสดาตรัสสรุปท้าย

จากนั้น  พระศาสดาจึงได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า
ชิฆจฺฉา  ปรมา  โรคา
สงฺขารา  ปรมา  ทุกฺขา
เอตํ  ญตฺวา  ยถาภูตํ
นิพฺพานํ  ปรมํ  สุขํ ฯ

ความหิวเป็นโรคอย่างยิ่ง
สังขารทั้งหลายเป็นทุกข์อย่างยิ่ง
บัณฑิตทราบเนื้อความนั่นตามความจริงแล้ว
(กระทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพาน)
เพราะพระนิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.