๑.เรื่องพระเมฆิยเถระ

เรื่องพระเมฆิยเถระ

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ที่ภูเขาจาลิกา ทรงปรารภท่านพระเมฆิยะ ตรัสพระธรรมบท พระคาถาที่ 32 และพระคาถาที่ 34 นี้

ในขณะนั้น พระเมฆิยเถระเป็นพระอุปัฏฐากพระศาสดา   มีอยู่ครั้งหนึ่งหลังจากกลับจากบิณฑบาตมา พระ เถระเห็นสวนมะม่วงมีความร่มรื่นและสวยงาม มีความคิดว่าเป็นสถานที่เหมาะที่จะปฏิบัติพระกัมมัฏฐาน  พระเถระได้ทูลขอพระอนุญาตจากพระศาสดาที่จะไป ณ ที่นั้น  แต่ด้วยว่าขณะนั้นพระศาสดาประทับอยู่ตามลำพัง  พระองค์จึงตรัสว่าให้รออยู่ก่อนจนกว่าจะมีภิกษุอื่นเดินทางมาถึง  แต่พระเถระรีบร้อนที่จะไปมาก จึงได้ทูลอ้อนวอนขอพระอนุญาตอยู่หลายครั้ง จนในที่สุดพระศาสดาตรัสบอกให้ไปได้ตามความปรารถนา

จากนั้นพระเมฆิยเถระได้เดินไปที่สวนมะม่วง แล้วไปนั่งเข้าสมาธิอยู่ที่ใต้ต้นมะม่วงต้นหนึ่ง  พระเถระไปนั่งอยู่ที่นั่นทั้งวันแต่จิตของท่านไม่สงบทำให้ไม่มีความก้าวหน้าในการปฏิบัติสมาธิ  ท่านจึงเดินทางกลับในตอนเย็นแล้วทูลให้ศาสดาได้ทรงทราบว่า ตลอดเวลาทั้งวันท่านถูกครอบงำโดยวิตกทั้ง 3 คือ กามวิตก(ความตริในทางกาม)  พยาบาทวิตก(ความตริในทางพยาบาท) และวิหิงสาวิตก(ความตริในทางเบียดเบียน)

ดังนั้นพระศาสดาได้ตรัสกะพระเมฆิยเถระว่า จิตดิ้นรน กลับกลอกง่าย บุคคลพึงควบคุมจิตของตนให้ดี

จากนั้นพระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท พระคาถาที่ 33 และพระคาถาที่ 34 ว่า

ผนฺทนํ จปลํ จิตฺตํ
ทุรกฺขํ ทุนฺนิวารยํ
อุชุ กโรติ เมธาวี
อุสุกาโ ว เตชนํฯ

จิตดิ้นรน กลับกลอก
รักษายาก ห้ามยาก
ผู้มีปัญญาทำให้ตรงได้
เหมือนช่างศรดัดลูกศร.

วาริโชว ถเล ขิตฺโต
โอกโมกตอุพฺภโต
ปริผนฺทติทํ  จิตฺตํ
มารเธยฺยํ ปหาตเวฯ

จิตนี้ย่อมดิ้นรน
เมื่อถูกนำออกจากกามคุณ
เพื่อจะละบ่วงของมาร
เหมือนกับปลาดิ้นรน
เมื่อถูกยกขึ้นจากน้ำมาไว้บนตก
ดิ้นรนเพื่อจะกลับคืนสู่น้ำอีก.

เมื่อพระสัทธรรมเทศนาจบลง พระเมฆิยเถระได้บรรลุพระโสดปัตติผล  ส่วนชนเหล่าอื่นเป็นอันทาก ก็ได้บรรลุพระอริยผล มีพระโสดาปัตติผลเป็นต้น.