๑.เรื่องภิกษุ 5 รูป

เรื่องภิกษุ ๕ รูป

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภภิกษุ  5  รูป  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  จกฺขุนา  สํวโร  สาธุ  เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง  ภิกษุ 5  รูป  ในกรุงสาวัตถี  สำรวมระวังทวาร 5 (ตา  หู  จมูก  ลิ้น  กาย)  ต่างรูปต่างทวารกัน  ซึ่งแต่ละรูปก็อ้างว่าตนรักษาทวารที่รักษาได้ยากยิ่ง  เถียงกันไม่เป็นที่ยุติ  จึงได้นำเรื่องขึ้นทูลถามพระศาสดา  ว่าทวารไหนรักษายากยิ่งกว่ากัน ? พระศาสดา  ไม่ทรงทำให้ภิกษุรูปหนึ่งรูปใดน้อยใจ  ตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ทวารเหล่านั้นแม้ทั้งหมด  เป็นสิ่งที่รักษาได้โดยยากแท้ “  และใช้วิธีนำอดีตชาติของภิกษุนั้นแต่ละรูปมาทรงเล่า  เพื่อจะทรงสั่งสอนว่าภิกษุเหล่านี้เคยถึงความพินาศ เมื่อครั้งอดีตมาแล้วก็เพราะไม่สำรวมระวังทวารทั้ง  5 โดยทรงนำเรื่องตักกสิลชาดกมาเล่า  จากนั้นพระศาสดาได้ตรัสว่า “ธรรมดาภิกษุ  ควรสำรวมทวารแม้ทั้งหมด  เพราะว่า  ภิกษุสำรวมทวารเหล่านั้นนั่นแล  บ่อมหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวงได้”

จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  สองพระคาถานี้ว่า

จกฺขุนา   สํวโร  สาธุ
สาธุ  โสเตน  สํวโร
ฆาเนน  สํวโร  สาธุ
สาธุ  ชิวฺหาย  สํวโร ฯ

กาเยน  สํวโร  สาธุ
สาธุ  วาจาย  สํวโร
มนสา  สํวโร  สาธุ
สาธุ  สพฺพตฺถ  สํวโร
สพฺพตฺถ  สํวุโต  ภิกฺขุ
สพฺพทุกขา  ปมุจฺจติ ฯ

ความสำรวมทางตา  เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ
ความสำรวมทางหู  เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ
ความสำรวมทางจมูก  เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ
ความสำรวมทางลิ้น  เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ.
ความสำรวมทางกาย  เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ
ความสำรวมทางวาจา  เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ
ความสำรวมทางใจ  เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ

ความสำรวมในทวารทั้งปวง เป็นคุณยังประโยชน์ให้สำเร็จ
ภิกษุสำรวมแล้วในทวารทั้งปวง
ย่อมพ้นจากทุกข์ทั้งปวงได้.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง    ภิกษุ 5 รูป  บรรลุโสดาปัตติผล  พระธรรมเทศนามีประโยชน์  แม้แก่มหาชนผู้ประชุมกัน.